روش های جلوگیری از انفجار زودپز

زودپزها به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم و پرمصرف در آشپزخانه، به دلیل کاهش زمان طبخ و بازدهی بالای خود توانسته‌اند محبوبیت فراوانی پیدا کنند. با این حال، در صورت استفاده نادرست، این وسیله می‌تواند به حوادث ناگواری مانند ترکیدن یا حتی انفجار منجر شود. در این مطلب، ابتدا به علت های ترکیدن زودپز می‌پردازیم و سپس راهکارهایی را که پیش از خرید و هنگام استفاده از زودپز باید مدنظر داشته باشید، بررسی می‌کنیم. با رعایت نکات ایمنی، خطر این قبیل حوادث به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد.

زودپز چیست و چگونه عمل می‌کند؟

زودپز در واقع دستگاهی برای پخت سریع غذا است که با بالا بردن دما از طریق فشار بخار کار می‌کند. به بیان دیگر، وقتی درب زودپز بسته و از خروج بخار جلوگیری می‌شود، حرارت داخلی دستگاه بالاتر از دمای جوش آب می‌رود و در نتیجه غذا زودتر می‌پزد. با این حال، هرگونه سهل‌انگاری در استفاده از زودپز می‌تواند سبب افزایش بیش از حد فشار و در نهایت منجر به انفجار آن شود.

علت های ترکیدن زودپز

وقوع انفجار در زودپز معمولاً به علت بی‌توجهی به دستورالعمل‌های ایمنی یا استفاده نادرست از دستگاه رخ می‌دهد. در ادامه، برخی از مهم‌ترین عوامل دخیل در این حادثه را مرور می‌کنیم:

1. گرفتگی سوپاپ‌ها
   به طور کلی سوپاپ زودپزها از علت های معمول ترکیدن زودپز می باشند . سوپاپ‌ها در زودپز نقشی کلیدی دارند و فشار اضافی را تخلیه می‌کنند. اگر به دلیل تجمع مواد غذایی یا عدم تمیزکاری منظم، این سوپاپ‌ها مسدود شوند، فشار داخلی دستگاه به شکل خطرناکی بالا می‌رود. متأسفانه بسیاری از کاربران پس از هر بار استفاده، به پاک‌سازی دقیق سوپاپ‌ها و مسیرهای بخار توجه نمی‌کنند.

2. پر کردن بیش از حد ظرفیت
   هر زودپز دارای یک حد مجاز برای حجم مواد غذایی است که معمولاً نباید از دو سوم ظرفیت آن تجاوز کرد. در مورد مواد حجیم یا آن‌هایی که حین پخت کف می‌کنند (مانند حبوبات یا برنج)، بهتر است این میزان حتی تا نصف کاهش یابد. پر کردن بیش از حد زودپز سبب می‌شود بخار و کف تولیدشده مسیر سوپاپ را مسدود کرده و فشار داخلی را افزایش دهد.

3. فرسودگی اجزا
   قطعاتی مانند واشر لاستیکی دور درب یا سوپاپ‌ها پس از مدتی استفاده دچار استهلاک می‌شوند. این فرسودگی ممکن است به نشتی بخار یا بسته نشدن کامل درب منجر شود و در نهایت با بالا رفتن فشار، احتمال ترکیدن دستگاه را بالا ببرد. بنابراین، تعویض به‌موقع اجزای فرسوده اهمیت زیادی دارد.

4. کمبود آب درون زودپز
   وجود آب کافی برای تولید بخار و ایجاد فشار لازم است. اگر میزان آب کم باشد یا در حین پخت تبخیر شود، فشار بیش از حد بالا می‌رود و دستگاه در معرض انفجار قرار می‌گیرد. افزون بر این، اگر مقدار آب کافی نباشد ، ممکن است غذا بسوزد .

مقلات کاربردی و مرتبط :

• راهنمای جامع استفاده از زودپز
• راهنمای استفاده از زودپز پارس استیل
• نحوه ی پخت برنج در زودپز

روش‌های پیشگیری از انفجار و ترکیدن زودپز

اکنون که با علت های اصلی ترکیدن زودپز آشنا شدیم، می‌توانیم به راهکارهایی بپردازیم که مانع بروز چنین رخدادهایی می‌شوند:

1. تمیزکاری منظم قطعات و سوپاپ‌ها

همان‌طور که اشاره شد، سوپاپ‌ها برای خروج بخار اضافی و تنظیم فشار نقشی اساسی دارند. پس از هر بار استفاده، باید آن‌ها و اجزای مربوطه را به‌دقت پاک کنید تا از انسداد احتمالی جلوگیری شود. همچنین، از عملکرد صحیح سوپاپ‌ها مطمئن شوید و در صورت مشاهده هرگونه اختلال، آن‌ها را تعویض کنید.

2. به‌کارگیری صحیح زودپز

قبل از هر چیز، دفترچه راهنمای سازنده را با دقت بخوانید و نکات ایمنی را مو به مو رعایت کنید. هر مدل زودپز ممکن است دستورالعمل‌های ویژه‌ای داشته باشد که باید آن‌ها را رعایت کنید. از باز کردن درب دستگاه در زمانی که هنوز فشار داخلی به‌طور کامل تخلیه نشده، جداً بپرهیزید.

روش‌های متداول برای تخلیه فشار زودپز عبارت‌اند از تخلیه طبیعی (که اجازه می‌دهد فشار به‌صورت تدریجی کاهش یابد) و تخلیه سریع (باز کردن سوپاپ تخلیه بخار). البته در هر دو حالت، باید به نوع غذایی که می‌پزید توجه کنید؛ چون برخی غذاها نیازمند کاهش تدریجی فشار هستند تا کف یا مواد غذایی از سوپاپ خارج نشوند.

3.رعایت ظرفیت مجاز دستگاه

توصیه می‌شود برای اغلب زودپزها از پر کردن بیش از دو سوم ظرفیت دستگاه پرهیز کنید و در مورد مواد حجیمی که ممکن است کف کنند، این میزان را به نصف کاهش دهید. این کار احتمال انسداد مسیرهای بخار را کم می‌کند.

4. بررسی منظم و تعویض واشر دور درب

وظیفه اصلی واشر لاستیکی، آب‌بندی دستگاه است. در صورتی که این نوار دچار ساییدگی، ترک یا فرسودگی می باشد، بخار به‌درستی در زودپز حبس نمی‌شود و ممکن است فشار داخلی به شکل ناگهانی افزایش یابد. با بررسی‌های منظم و جایگزینی به‌موقع این قطعه، می‌توان از بروز حوادث ناگوار جلوگیری کرد.

5. اطمینان از بسته شدن کامل درب

در صورتی که درب زودپز به درستی قفل نشود، بخار از منافذ باقی‌مانده بیرون می‌زند و با افزایش تدریجی فشار داخلی، خطر انفجار بالا می‌رود. پیش از شروع پخت‌وپز، حتماً از سالم بودن قطعات آب‌بندی و قفل شدن کامل درب اطمینان حاصل کنید.

6. تأمین آب کافی و تنظیم درست حرارت

وجود آب کافی برای ایجاد بخار لازم است. کمبود آب یا حرارت بسیار بالا موجب می‌شود فشار داخلی به‌شدت افزایش پیدا کند. علاوه بر این، هر نوع غذایی روش و میزان حرارت مختص خود را دارد و اگر این موارد رعایت نشود، امکان بروز مشکل بیشتر می‌شود.

7. عدم باز کردن ناگهانی درب

اگر درب زودپز را قبل از تخلیه فشار باز کنید ، باعث می شود بخار و مواد غذایی داغ بیرون بپاشد. برخی از مدل‌های زودپز دارای سوپاپ مخصوص تخلیه سریع هستند، اما حتی در این شرایط نیز باید طبق دستورالعمل سازنده عمل کرد و با احتیاط کامل درب را باز کرد.

8.خرید و استفاده از زودپزهای مدرن

نسل‌های جدید زودپز معمولاً دارای چندین سیستم ایمنی از قبیل سوپاپ‌های اضافی، قفل‌های ایمنی و مکانیسم‌های خودکار تخلیه بخار هستند. این ویژگی‌ها احتمال خطر را بسیار کاهش می‌دهند. در مقابل، استفاده از زودپزهای قدیمی یا دارای نقص فنی توصیه نمی‌شود.

9.نظارت مداوم هنگام استفاده

هرگز نباید زودپز را در حال کار به حال خود رها کرد. لازم است که در طول پخت، به‌ویژه در مراحل ابتدایی، وضعیت دستگاه را زیر نظر داشته باشید. اگر متوجه صداها یا بخار غیرعادی شدید، بلافاصله دستگاه را خاموش کرده و علت را بررسی کنید. این کار ریسک هرگونه اتفاق ناگوار را تا حد زیادی کم می‌کند.

سخن پایانی

زودپزها ابزارهایی عالی برای پخت سریع و بهینه غذا هستند، اما رعایت نکات ایمنی در استفاده از آن‌ها بسیار مهم است. از پر نکردن بیش از حد ظرفیت گرفته تا تمیزکاری منظم سوپاپ‌ها و تعویض به‌موقع قطعات فرسوده، همگی عواملی هستند که می‌توانند خطرات انفجار یا ترکیدن را به حداقل برسانند. با به‌کارگیری درست این دستگاه و دقت در نگهداری آن، می‌توانید بدون دغدغه از سرعت و کارایی بالای زودپز بهره‌مند شوید.